Lonca, üretim ve iş gücünün temelinde yer alan esnaf ve zanaatkarların örgütlenerek oluşturduğu yapılara denir. KURAM olarak tarihten bu yana gelen bu birlik yapılanmasını daha ileriye taşımak için kurduğumuz KURAM Lonca, unutulmakta olan sanat ve zanaat dallarımızın tekrar ihya edilmesi, bu alanda teknik ekibin yetişmesi, usta çırak ilişkisinin tekrar hayat bulması amacını ifa etmektedir. Ustalık yolunda ilerlemek isteyen gençlerin ustalarla bir araya geleceği, teknik ve uygulama imkanlarına ulaşabileceği bir kurumdur Lonca. Atölyeler, eğitimler, seminerler, ziyaretler ile birlikte geleneksel Lonca kültürünün tekrar ihyası ve gelecek nesillere aktarılması başlıca kuruluş sebebidir Lonca'nın. 

Lonca kültürü Osmanlı döneminde yaygın olmakla birlikte Ahilik teşkilatının bir devamı niteliğindedir. "Osmanlı Devletinde esnaf loncaları XIII. yüzyılda ortaya çıkan ahilik teşkilatının bir devamı, ticarî hayatın vazgeçilmez bir parçasıydı. Esnaf sistemi ahilikteki gibi hiyerarşikti; esnaf şeyhi, yiğitbaşı, usta, kalfa ve çırak gibi. Dükkân açma izni yalnız ustaya aitti. Bu yetki ona "beratla" verilirdi. Dükkân sayısını da yine ustalar tespit ederdi. Ticarî ve endüstriyel herhangi bir mesleğe devam etme imtiyazına "gedik " denirdi. Esnaf, esnaf müfettişleri tarafından teftiş edilirdi." [1]  Bu mantık ve gaye içerisinde oluşturulan KURAM Lonca, Lonca kültürünü bütünüyle ihya etmeyi planlamaktadır. Bu sebeple unutulmaya yüz tutmuş sanat ve zanaat dallarının ihyası ile emek verilen ürünlerin ve işçiliklerin piyasa fiyat dengelerini de sağlamayı hedeflemektedir. Ahi Evran'dan başlayan bu hassasiyet Osmanlı döneminde zirve noktasına ulaşmış ve Osmanlı sanat ve zanaatının muhteşemliğine sebep olmuştur. Osmanlının göstermiş olduğu lonca - esnaf kültürü hassasiyeti KURAM Lonca yapısının temelini oluşturmaktadır. Osmanlıda Lonca kültürünün öneminin Lonca yöneticileri ve görevlerinden anlamaktayız;

Kadı: Bulundukları yerin kazaî ve beledî başkanı durumunda olan kadı, lonca teşkilâtının da başı durumundaydı. Zira üretilen ve piyasaya arz edilen her şey kadının bilgisi dahilinde idi. Bu durum piyasa üzerinde devlet denetiminin derecesini gösteren önemli bir ayrıntıdır. Lonca üyelerini tayin ve azletmek, esnafı denetlemek, şehirdeki esnaf miktarının ayarlanmasını sağlamak, kanun ve nizamlara aykırı hareket eden esnafı cezalandırmak da kadının görevleri arasındaydı (Tabakoğlu, 2015: 468-470).

Şeyh: Şeyh lonca teşkilâtının başkanı olup, ahlaki ve dini bir otorite idi. Şeyhin birçok görevi olmakla birlikte başlıcaları şunlardı; esnaf arasında çıkan problemleri çözmek, belirlenen standartlar dışında mal ürettirmemek, çıraklığını tamamlayan ayrı iş yapmak isteyen adayı imtihan yaparak icazet vermek, çıraklık ustalık törenlerinde başkanlık etmek ve loncalarda cezaların uygulanmasını sağlamak gibi birçok görevi vardı. Şeyhlerin seçiminde de çok titiz davranılıp şeyh tayin edilecek kişinin sadakat, emanet ve ehliyet sahibi, yeni işinde uzman olup olmadığına dikkat edilirdi (Yediyıldız, 2003: 23-Tabakoğlu, 2000: 469).

Muhtesip: İhtisab işleriyle meşgul olan kişiye "muhtesip" ya da "ihtisab ağası" veya "ihtisab emini" gibi isimler verilmiştir. Çarşı-pazar işlerinde kadının en büyük yardımcısı olan muhtesip, üretilen ve satılan malların standartlara uygunluğunu denetler fiyatları kontrol ederdi. Yine muhtesipler çarşı-pazar hayatının düzenini sağlamak, zorunlu ihtiyaçların halkın eline ucuz ve uygun geçmesini temin etmek, iş yeri açma ruhsatı vermek ve vergi toplamak gibi pek çok iş ile mükellef kılınmıştır. Esnafı ve ticari faaliyetleri denetlemek ile görevli muhtesipler bu hizmetlerinin karşılığını olarak esnaftan "ihtisab rüsumu" adı ile bir vergi alırlardı. Muhtesibin esnaf üzerindeki en etkili ve önemli kontrol mekanizması "narh kontrolü ve para rayicinin" denetlenmesiydi (Erdoğdu, 2000 : 133-135; Kazıcı, 1987: 58-65 )

Nâib (Nakip): Şeyhin esnaf yanındaki temsilcisine denilirdi. Esnaf üzerinde daha çok dini otoritesi olup esnafı denetlemek, törenlerde şeyhi temsil etmek, esnafın isteklerine şeyhe iletmek, yeni usta olacak kişiye peştamal kuşatmak ve ustalık törenlerinde dua okumak gibi görevi vardı.

Kethüda: Kethüda, loncanın dışarıdaki temsilcisi olup, esnaf tüccar ve sanatkârların devletle olan ilişkilerini düzenlerdi. Kethüda ayrıca esnafın bütün işlerine nezaret eder, esnaf arasına da çıkan anlaşmazlıkları giderir ve esnaf toplantılarını idare ederdi. Bunun yanı sıra kethüda, “Altılar" adı verilen kurulun başkanı durumunda idi (Özdemir, 2002: 10-12).

Yiğitbaşı: Yiğitbaşı genel anlamda ahalinin veya bir grubun herhangi bir konuda bir kamu hizmeti sırasında anlaşmazlığa düşmesini önlemek için görevlendirildi (Oğuzoğlu ,1981: 613). Bunun yanında hammaddeleri ustalar arasında eşit biçimde dağıtmak, işlenen malın loncanın belirlediği ölçülere uyup uymadığını denetlemek, bir kalfa veya ustanın iş sahibi olabilmesi için icazet vermek gibi görevleri vardı (Yediyıldız, 2003: 202).

Ehl-i vukuf (ehl-i hibre): Bunlar, iki kişi olup mesleğin inceliklerini özel sırlarını çok iyi bilen insanlardı. Özellikle fiyatların belirlenmesinde yardımcı olurlardı. Kısaca narh sisteminin uygulanmasından sorumlu kişilerdi. [7]

"Her esnaf kolunun kendine mahsus gelenekleri ve her mesleğin bir pîri vardır. Meselâ Hz. Adem çiftçilerin, Hz. İdrîs terzilerin, Hz. Yûsuf saatçilerin, Hz. Davut demirci ve zırhçıların, Hz. Lokman hekimlerin, Hz. Muhammed tâcirlerin, Hz. İsa seyyahların, Selmân-i Fârisî berberlerin, Ahi Evren debbâğların pîri sayılır." [8]

Kaynakça;